Kinh tế Vương_quốc_Sarawak

Tòa nhà của Công ty hữu hạn Borneo tại Kuching, k. 1896.

Kể từ khi giành được lãnh thổ đầu tiên của Sarawak, tức tỉnh thứ nhất, Brooke thu được lượng lớn antimon từ các mỏ xung quanh; song chúng bị cho thuê vào năm 1846 khi tự do mậu dịch được đảm bảo theo một hiệp định.[96] Đến khi ông tới, một hệ thống chiếm hữu đất đai mang tên là Quyền lợi Phong tục Bản địa (NCR) đã được các cộng đồng bản địa thực thi.[97][98][99] Do ưu tiên chủ yếu của Brooke là bãi bỏ tục săn đầu người trong các cộng đồng bản địa tại nội lục, nên các nhà chức trách của vương quốc tiến hành các cuộc tấn công kiên trì vào những làng của người Dayak Biển và buộc họ tiến hành phương thức sinh kế mới là làm vườn.[100] Điều này được tiến hành do hầu hết người Dayak Biển khi đó từ chối loại bỏ văn hóa của họ và chỉ chấp thuận sau khi cuộc khởi nghĩa lớn của họ thất bại.[101] Những nhóm Dayak khác như Dayak lục địa trước đó cũng tham gia săn đầu người, song hầu hết họ là những người ôn hòa tôn trọng pháp luật và chỉ trả đũa nếu bị bộ lạc khác tấn công;[102] họ về sau trở thành những người đi theo trung thành của Brooke khi họ đồng ý bỏ văn hóa cũ.[27][28] Hầu hết các làng duyên hải của người Mã Lai cũng bị tấn công, chúng nằm trong chính sách của vương quốc nhằm đấu tranh với nạn cướp biển và chế độ nô lệ.[100] Các chính sách này thành công song vương quốc phải gánh số nợ cao do có một số cuộc khởi nghĩa lớn nhằm phản ứng trước chiến dịch trấn áp, đặc biệt là với tình hình kinh tế đình trệ vào đương thời.[57]

Chợ chính tại phố người Hoa của Kuching, k. thập niên 1900.

Một lượng lớn người Hoa bắt đầu định cư tại vương quốc trong thời kỳ cai trị của Rajah thứ nhất, điều này được Brooke khuyến khích nhằm xúc tiến kinh tế của vương quốc và tác động đến các cộng đồng bản địa nhằm khiến họ từ bỏ các hoạt động trước đó (như săn đầu người, cướp biển, nô lệ) bằng cách tham gia vào hoạt động kinh tế hiện đại.[103] Hầu hết người nhập cư thế hệ thứ nhất này là các thợ mỏ và đến từ Sambas tại Borneo thuộc Hà Lan lân cận, sau đó họ hình thành một hệ thống Kongsi (công ty) tại Bau.[104] Hoạt động nhập cư tiếp tục dưới thời Rajah thứ hai, ông khuyến khích thêm người Hoa nhập cư và xúc tiến lĩnh vực nông nghiệp của vương quốc;[69][70] song cũng xuất hiện xung đột giữa chính phủ của Brooke và người Hoa vào năm 1857 và được cho là có liên quan đến Chiến tranh nha phiến lần thứ hai,[105] hoặc các nguyên nhân khác.[106] Công ty hữu hạn Borneo được thành lập vào năm 1856, họ tham gia vào nhiều lĩnh vực kinh doanh như mậu dịch, ngân hàng, nông nghiệp, khai mỏ và phát triển.[107] Rajah thứ nhì hành động nhằm ổn định nền kinh tế và giảm nợ công, và kinh tế của vương quốc tăng trưởng đáng kể dưới thời ông cai trị; tổng xuất khẩu đạt 386.439 dollar Sarawak và nhập khẩu đạt 414.756 dollar Sarawak vào năm 1863.[73]

Đến năm 1869, tổng giá trị mậu dịch đạt 3.262.500 dollar Sarawak.[73] Trong cùng năm, Rajah cũng mời những nông dân người Hoa trồng tiêu và cầu đằng từ Singapore đến trồng các loại cây này tại Sarawak.[108][109] Đến đầu thế kỷ 20, Sarawak trở thành một trong những nguồn cung cấp tiêu lớn trên thế giới.[110] Vương quốc này tương đối chậm chân trong làn sóng cây cao su do Rajah thứ hai ưu tiên phát triển trồng trọt để sản xuất hàng hóa cho cư dân địa phương thay vì cung cấp đất cho các công ty châu Âu.[111] Trong thời cai trị của ông, chỉ có năm đồn điền cà phê lớn khắp Sarawak.[112] Trong khi đó, dầu mỏ bắt đầu được phát hiện vào những năm cuối trị vì của ông.[113] Kể từ thập niên 1930, vương quốc trở thành trung tâm sản xuất nguyên liệu thô, với Singapore là đối tác mậu dịch chính do hầu hết doanh nhân người Hoa tại vương quốc dựa vào đảo này làm thị trường tiêu thụ hàng hóa.[95][114]

Đồng một dollar được sản xuất vào năm 1858 và duy trì ngang giá với dollar Eo biển. Các mệnh giá khác được Bộ Ngân khố Chính quyền Sarawak phát hành thông qua chính quyền, các giấy bạc đầu tiên có ghi tiếng Anh, chữ cái Jawi và chữ Hán. Kể từ thập niên 1880, các giấy bạc có thể hiện chân dung của Rajah.[115]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Vương_quốc_Sarawak http://searail.malayanrailways.com/Sarawak/Sarawak... http://seeds.theborneopost.com/2015/04/05/the-bau-... http://www.theborneopost.com/2011/09/16/a-look-at-... http://www.theborneopost.com/2011/09/16/chronology... http://www.theborneopost.com/2011/09/16/under-the-... http://www.theborneopost.com/2013/07/14/wallace-an... http://www.theborneopost.com/2016/04/03/tracing-in... http://www.theborneopost.com/2017/04/23/nibbling-a... http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article... http://www.thestar.com.my/news/community/2007/03/1...